اريك  جنسن (1995) در كتاب  جديد  خود  تحت  عنوان  تدريس   مبتني  بر  مغز   اظهار  مي كند كه  همگي  در  صدديم  تا  راه  حل  هايي  براي  مسايل  و  چالش  ها ي آموزش  و  پرورش  بيابيم   و  بايد  در كاربرد  يافته  هاي  جديد  تا حدودي  احتياط كنيم .آنگاه  كه  فردي  رويكرد  خاص  سازگار  با مغز   براي  ارتقاي  يادگيري  معرفي  مي  كند،به  واقع،آن  نمي تواند گام  نهايي  درباره  يادگيري  و  تدريس  باشد.

انرژي  براي  يادگيري

اگرچه  مغز  انسان  بالغ  فقط  دو  درصد   از  وزن  بدن  او  را تشكيل  مي  دهد،ولي  به  تنهايي  بيست  درصد  از  انرژي  جسماني   را  مصرف  مي  كند .انرژي  مصرفي  مغز از  طريق  خون  پر اكسيژن  تدارك  مي  شود ،اكسيژن  مصرفي  مورد نياز  از  طريق  شش ها  تامين  مي  گردد.مغز  انسان  در  هر  ساعت  به  گردش  8  گالن  خون يا  در هر  روز  تقريبا 200  گالن (800 تا 600ليتر) خون  نياز  دارد .توازن  الكترونيكي  مناسب   بريا  كاركرد  مغز  از  طريق آب  بدن  به دست   ي آيد .براي  حصول  اين  توازن ،هر  فرد  بالغ  بايد 6 تا 12  ليوان  آب  بنوشد.

هانافورد(1995)،از  دست  دادن  آب  بدن  در  يط  ساعات  حضور  دانش  آموزان  در  كلاس  درس  را  عاملي   براي  آسيب  هاي  يادگيري ،تنبلي  و  بي  حالي  اعلام  كرده  است .شيرهاي  آب  يا  آبخوري  هاي  مدارس  پيش  دبستاني  در  خارج  از كلاس  درس  قرار  دارند  و  دانش آموزان  به  ندرت  در  طي  ساعات  درس   مي توانند  به  آب  دسترسي  داشته  باشند.

عامل  حياتي  ديگر  بريا  كاركرد مطلوب  مغز،اكسيژن  است .بدون  هواي  تازه،نمي  توان انتظار  داشت  كه  مغز كاركرد  بهينه  اي  داشته  باشد .از  اين  رو،طراحي  ساختمان  مدارس و  در  پيش  بيني  تسهيلات  و تجهيزات مدارس ،نبايد  تامين  هواي  تازه  كلاس  هاي  درس مورد  غفلت   قرار  گيرد.

هنگام  يادگيري ،سلول  هاي  مغز -نرونها- اطلاعات  را  تقريبا  با  سرعتي  بيش  از  300 كيلومتر  در  ساعت  انتقال  داده  يا  مورد تبادل  قرار مي  دهند.هر  نرون  مي  تواند  هزاران  سيگنال  يا  علامت  را  از  ساير منابع  نروني ،بدون  آن كه  با  آنها  ارتباط  فيزيكي  داشته  باشد ،دريافت كند.نرون ها،پيام  ها را  بيشتر   به  صورت  شيميايي  تبادل مي كنند(1998-Jensen).

انرژي  لازم  براي  فعاليت  نروني ،انرژي  الكتريكي  و  شيميايي است .ماهيت عمل  نرون  ها،مغز  را  به يك  پردازشگر  الكترو-شيميايي  تبديل  كرده  است .الگوي  يادگيري  مغز  از  زمان  تولد  و  بنا به  ديدگاهي  عمر  از  دوره  جنيني آغاز مي  شود .شيوه  پاسخ  وي و  سازگاري  فرد با  محيط،نحوه زيست  و  يادگيري  مغز را  تعيين  مي  كند.الگوي   يادگيري  پايه  گذاري  شده  را  فرو  بريزد .مدارس ،يكي  از  مراكز  عمده  برای ايجاد تغيير  در  الگو هاي  يادگيري  دانش  آموزان  هستند.

بسياري  بر  اين  باورند  كه  وراثت ،محدوده هاي  يادگيري  را  شكل  مي دهد،ولي  اين  باور،گمراه  كننده  است .آنچه  روشن  است ،اين  كه  محيط  قبل  از  آمیخته  ها  يا  افكار پيشين بر  رشد  مغز تاثير  مي  گذارد.به  تازگي ،بسياري  از  دانشمندان  به  اثر  محيط و  وراثت  در  رشد  مغز،سهم 50 درصديقايل  شده  اند.50  درصد  وراثت  و 50  درصد محيط.

بازي ،ورزش ،تجربيات  عملي  و  انواع  فعاليت  ها ي چالش برانگيز  منبع  اصلي  يادگيري  هستند.با  اين  همه ،هنوز مدارس  بر  خلاف  الگو هاي  يادگيري  دانش  آموزان  طراحي  مي  شوند .براي  نمونه ،.استخر  شنا  از  محيط  هاي  محرك  و چالش  برانگيز براي  كودكان ابتدايي  و  راهنمايي  اند،ولي  مدارس  به  ندرت  به آن  دسترسي  دارند،حتي  در  مدارس،اين  امكان  كه  دانش آموزان  بتوانند  دو گلدان گل  پرورش  دهند  ايجاد  نمي  شود.

محيط  هنري

يادگيري  بهينه   زماني  به  وقوع  مي  پيوندد كه ، مغز  به  صورت  مناسبي  به  چالش  كشيده  شود.زماني  كه  فعاليت  يادگيري ،همراه  با  تهديد  و  تحت  فشار  رواني  باشد ،كارايي  مغزي  پايين  مي  آيد(1983-Hart)

در  مدرسه  اي  كه  پرورش و رشد  مغزي  با  شيوه  هاي  غير تهديد  كننده  به  چالش  كشيده  مي شود ،بريا  تدريس  تفكر  و  ساخت  حافظه  و  انواع  هنرها  بهره  گيري  مي  شود.يادگيري  از  طريق  بصري  و  عملي سبب  مي شود مغز  يادگيرنده،ارتباطات قوي  تر  و  تازه  تري  پديد آورد(1990،Kolb  and  Whishaw ) موسيقی ،معماري،نقاشي  و ساير  هنرها  برای يادگيري  موثرند .معماري  و  نماي  مدارسي  كه  با اصول  و  اسلوب  مناسبي طراحي  شده  اند از نظر زيبا شناسي تحريك كننده اند.چنين  محيط هاي  مدرسه  اي ،با  رشد  مغز در  ارتباط  بوده  و  سبب فعاليت  مغزي  بيشتري  مي  شوند.

فعاليتهاي  جسماني

براي  رشد  كاركردهاي  مغزي،فعاليت  جسماني   بسيار حائز  اهميت   است .فعاليت  هايي  چون  دويدن ،پريدن،جهيدن ،شنا كردن  سبب  تقويت عقده  هاي پايه ،مخچه،جسم پينه اي  مي  شود.ورزش  و تمرين  بدني ،اكسيژن ،زيادي  را به  مغز  مي رساند  و  بر  ميزان   ارتباط  بين  نروني  مي  افزايد(1980-Palmer-     , و 1995 -Brink  ). جنسن (1998)  اظهار  مي  كند كه يادگيري  از  طريق پياده  روي ،حركات كششي ، و  ساير فعاليت  هاي  جسماني  ارتقاء  يافته  و  تقويت  مي  گردد.

آيا  مدارس  فضاي  حركتي  مناسبي  بريا  دانش آموزان در نظر  گرفته  اند؟ چند  درصد  دانش آموزان  مي  توانند  به  فعاليت  جسماني   ترجيحي  خود  بپردازند،آيا  كلاس  درس  برای تحرك  جسماني -حركتي  دانش  آموزان  مناسب  است ؟ اين  سوال ها  و  ده  ها  سوال  ديگر  از اين  دست ،برخاسته  از حقايق  مربوط  به  مغز  و  به  تبع  آن  مربوط  به  محيط  هاي  مدرسه  اي   است  كه  بر خلاف  يافته  هاي  مغز  محور  عمل مي  كنند.

رنگ  و  نور

پژوهش  هاي  مربوط  به  مغز  نشان  مي دهد  كه  ميزان و نوع  رنگ بر  يادگيري  اثرگذار  است . برين(1977)  گزارش  كرده  است  كه  رنگ هاي  گرم و  نور پردازي درخشان  و چشم  زننده،بر ميزان  گرفتگي  عضلاني ،سرعت  تنفس ،ضربان  قلب،فشار خون و  فعاليت  مغزي مي  افزايد.نور ناكافي  در  محيط سبب  خستگي  چشم  مي شود .تركيب  رنگي  نامتجانس  محيط مي  تواند  سبب  كاهش   واكنش و  اختلال  در انجام  كار  باشد.روشنايي  و  رنگ  آميزي  مناسب  سبب  بهبود پردازش  بصري  اطلاعات  و  كاهش  فشار  روان ي مي شود.(1972-Berren)

گرمايش  و  صداي  محيطي

پژوهش ها تاييد  مي  كنند  كه  محيط  يادگيري  مناسب  بايد  از نظر  دما  مطلوب  بوده  و  عاري  از  صداهاي  مزاحم  باشد.ناراحتي  جسمي  و  صداهاي  مخل پيام هاي  مخربي  به  مغز  مي فرستد.دريافت  پيام  مخرب  از  سوي  مغز،عملكرد مخچه  را ،كه  پردازشگر  اصلي  مغز  به شمار  مي  آيد،مختل  مي سازد.

مسايل  محيطي

اهميت  محيط  يادگيري   را  نمي  توان  دست  كم  گرفت .مغز  در  محيط هاي  ايمن  و  بهداشت ي،خلاق،چالش  انگيز و  سازگار كننده،بيشتر  مي  آموزد .در  طراحي  مدارس نبايد  فراموش شود  كه  محيط طراحي  شده ،محيطي  براي  رشد مغزي  و  ارتقاي  يادگيري  دانش  آموزان  است ،هر گونه قصور  مي  تواند آثار  زيانبار جبران  ناپذيري  پديد آورد.

****

منبع : مقاله " افزايش  كارايي مغز  با  طراحي  خلاق  مدارس  "نوشته :تك چيونگ چان  و گارت اف.پيتري ،ترجمه :افسانه  سنه (دانشجوي  دكتراي  رشد  و  تكامل  و  يادگيري  حركتي ) روزنامه  همشهري  27  ارديبهشت 1382- صفحه  19 ( سایت فکر نو)

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: